ก่อนอื่น ขอบอกว่าเรื่องนี้มันมีคำยิบย่อยอยู่เยอะมาก ๆ แต่อยากแนะนำว่า อย่าไปยึดติดกับ ‘คำ’ จนเกินไป เราจะพยายามเขียนให้เข้าใจง่าย ๆ แต่อาจจะไม่ได้แตะในทุกคำและทุกเรื่องที่เป็นประเด็นทางสังคมและสุขภาพนะคะ โดยที่จะเล่าแบ่งเป็น 2 ช่วง คือ ปูพื้นฐาน และตัวอย่าง
ขอเริ่มปูพื้นฐานก่อนว่า เพศมันมี 4 มิติ อันได้แก่ เพศกำเนิด อัตลักษณ์ทางเพศ การแสดงออกทางเพศ และรสนิยมทางเพศ ไม่ต้องจำ ‘คำ’ ก็ได้ แค่อยากให้เข้าใจว่าทั้ง 4 เรื่องนี้ มันไม่เกี่ยวข้องกัน อย่าเอามาโยงกันมั่ว
ถ้าพร้อมแล้ว เราไปดูกันทีละมิติกันเลย ระหว่างอ่านก็ลองทำความเข้าใจแต่ละมิติของตัวเองดูนะ
“เพศกำเนิด – หมอบอกเป็นเพศอะไร”
เพศกำเนิดคือเพศที่โดนระบุแต่กำเนิด โดยมักจะเป็นหมอที่ระบุว่าเพศอะไร ผ่านการมองอวัยวะเพศภายนอก หน้าตาเหมือนจู๋ก็บอกผู้ชาย หน้าตาเหมือนจิ๋มก็บอกผู้หญิง หน้าตาที่ดูเป็นทั้งจู๋และจิ๋มก็เรียกว่าอินเตอร์เซ็กซ์ (Intersex) แต่คนไทยมักไม่ค่อยรู้จัก Intersex กัน เพราะไม่มีช่อง Intersex ให้เลือกตอนแรกเกิด ซึ่งเรื่องนี้ควรแก้ไขอย่างมาก
“อัตลักษณ์ทางเพศ – เราเป็นเพศอะไร”
ในมิตินี้คือ เรารู้สึกว่าเป็นเพศอะไร ให้หลับตาแล้วคิดเลย โดยไม่ขึ้นกับอวัยวะเพศ หรือการแต่งตัวเลยนะ ให้สมมติว่า ตัวเองเหลือแต่หัว ไม่มีนม ไม่มีจิ๋ม ไม่มีมดลูก ไม่มีรังไข่ ไม่ได้ผมยาว ไม่ได้แต่งหน้า ใบสูติบัตรก็โดนไฟไหม้หายไป คำถามคือ แล้วตัวเรายังรู้สึกว่าเราเป็นเพศอะไร อัตลักษณ์ทางเพศก็คือเพศนั้นแหละ คำตอบอาจจะรู้สึกว่าเป็นหญิง เป็น queer เป็น non-binary เป็นอะไรอื่น ๆ ก็แล้วแต่เลย ข้อสำคัญคือ เป็นเพศที่เรารู้สึก ไม่ใช่คนอื่นรู้สึก
“รสนิยมทางเพศ – เราชอบอะไร”
มิตินี้คือเราชอบอะไร คนไหน เพศไหน แล้วแต่ใจเราชอบเลย โดยไม่ได้ขึ้นกับมิติไหนเลย แล้วแต่ใจเราชอบ เช่น ชอบผู้ชาย ชอบแมน ๆ ชอบผู้หญิง ชอบหวาน ๆ ชอบทั้งหญิงและชาย ชอบเฉพาะผู้หญิงที่ดูแมน ชอบหมดทุกเพศเลย ไม่ชอบเพศไหนเลย ซึ่งมันเป็นรสนิยมทั้งหมด ไม่ได้เป็นความผิดปกติอะไร
บางคนรสนิยมในเรื่องความรักกับเซ็กซ์ไม่เหมือนกันด้วย เช่น ชั้นชอบผู้หญิง แต่ก็มีเซ็กซ์ได้กับทั้งชายและหญิง อันนี้ก็เป็นปกติ ไม่ต้องไปหานิยามหรอกว่า ตัวเองจะเป็น เลสเบี้ยน เป็นไบ เป็นอะไร และเรื่องนี้ก็ไม่ได้เกี่ยวข้องกับพฤติกรรมการนอกใจ หรือนอกกายนะจ๊ะ คนชอบได้หลายเพศ ไม่ได้แปลว่าจะหลายใจจ้ะ
“การแสดงออกทางเพศ – สิ่งที่คนอื่นเห็น”
มิตินี้คือสิ่งที่คนอื่นมองเห็น เช่น การแต่งตัว ท่าทาง คำพูด โดยมิตินี้มักจะโดนคนอื่นไปเหมารวมเอาเองว่า “เราเป็นเพศอะไร” และ “เราชอบใคร” ซึ่งมันไม่เกี่ยวกัน เช่น ผู้หญิงที่ห้าว ๆ ลุย ๆ ใส่กางเกง ก็มักจะถูกเข้าใจว่า เป็นเพศทอมและชอบผู้หญิงแน่ ๆ จึงขอย้ำอีกทีว่า ทั้ง 4 มิติมันไม่ได้เกี่ยวข้องกันเลยจ้ะ
ตามที่ได้เปรยไว้ต้นบทความว่า “ผู้หญิงบางคนไม่มีจิ๋ม และคนมีจิ๋มบางคนก็ไม่ใช่ผู้หญิง” จะมาเล่าให้เข้าใจมากขึ้น โดยยกตัวอย่างให้ฟังเป็นเรื่อง ๆ ไปนะ
“ผู้หญิงบางคนไม่มีจิ๋ม”
เรารู้สึกว่าตัวเองเป็นเพศหญิง แต่เราอาจจะไม่ได้มีจิ๋มก็ได้ เช่น 1. คนที่โดนน้ำร้อนลวกตรงจิ๋ม จิ๋มหายไป แต่ก็ยังรู้สึกว่าตัวเองเป็นผู้หญิงอยู่ หรือ 2. ผู้หญิงบางคนเกิดมาในร่างของเพศชาย มักเรียกกันว่า ‘หญิงข้ามเพศ’ เค้ารู้สึกว่าตัวเองเป็นผู้หญิง หรือเป็นหญิงข้ามเพศ หรือเป็นเพศไหน ก็เรื่องของเค้า เรามีหน้าที่แค่เปิดใจยอมรับว่าเค้าเป็นเพศนั้นตามที่เค้านิยามก็พอ อย่างที่บอก “เป็นเพศอะไร เป็นเรื่องที่เจ้าตัวระบุ คนอื่นไม่เกี่ยว”
“คนมีจิ๋มบางคนก็ไม่ใช่ผู้หญิง”
บางคนที่เกิดมาในร่างกายที่มีจิ๋ม แต่เค้าก็อาจจะไม่ได้นิยามว่าตัวเองเป็นผู้หญิงก็ได้ อาจจะรู้สึกว่าตัวเองเป็นผู้ชาย เป็น queer เป็น non-binary จะเรียกว่าเป็นอะไรก็เรื่องของเค้า ไม่ต้องไปเถียงเค้า ถ้าอยากรู้ก็ถามว่าเค้านิยามว่าตัวเองเป็นเพศอะไร ซึ่งบางคนอาจจะไม่นิยามเลยก็มีเหมือนกัน
“คำว่า ทอม บอกอะไรบ้าง”
ไม่มีใครเขียนนิยาม ‘ทอม’ ไว้อย่างเป็นสากลว่าคืออะไร เป็นอัตลักษณ์ทางเพศ เป็นการแสดงออกทางเพศหรือรสนิยม มันเป็นคำที่ผสม ๆ กันแล้วแต่คนจะปรุง
บางคนที่นิยามว่าตัวเองเป็นทอม อาจจะเป็นผู้หญิงที่ดูห้าวและมีรสนิยมที่ชอบผู้หญิง แต่บางคนก็นิยามต่างออกไป ซึ่งใครจะนิยามตัวเอง จะเรียกตัวเองว่ายังไงนั้น ไม่ค่อยเกิดปัญหา
แต่คำว่า ‘ทอม’ มักจะถูก 'คนอื่น' เอาไปเรียกแทนน่ะสิ และไปใช้เหมารวมจากการแสดงออกทางเพศ เช่นเห็นผู้หญิงที่ดูห้าว ๆ ผมสั้น ก็เรียกว่าทอม ซึ่งจริง ๆ ผู้หญิงที่ดูห้าว ๆ ผมสั้นทุกคน อาจไม่ได้นิยามตัวเองว่าเป็นทอมก็ได้ ตัวเค้าเองอาจจะเรียกว่าตัวเองเป็นผู้หญิง เป็นเลส เป็นชายข้ามเพศก็ได้
และบางที 'คนอื่น' ก็จะเอาไปเหมารวมต่ออีกว่าต้องมีรสนิยมชอบผู้หญิงแน่ ๆ ซึ่งมันไม่เกี่ยวกันเลยนะ เค้าอาจจะชอบผู้ชายก็ได้ อาจจะชอบเกย์ หรือชอบผู้หญิงข้ามเพศก็ได้ เค้าจะเรียกตัวเองว่าอะไร ชอบอะไร มันก็แล้วแต่เค้า เราอย่ายุ่งเลย
สรุปกันอีกที เราจะรู้สึกเป็นเพศอะไร และเราจะชอบแบบไหน เป็นเรื่องของกู เอ้ย! เป็นเรื่องของเรา ไม่เกี่ยวกับเพศที่หมอบอก และไม่เกี่ยวกับลักษณะภายนอกที่คนอื่นเห็น และเค้าจะเป็นแบบไหนก็เรื่องของเค้า อย่าไปยุ่งเลย แค่ยอมรับความแตกต่างของมนุษย์ด้านนึงเท่านั้นเอง
เพราะเรื่องเพศมันก็เป็นเพียงแค่มิติหนึ่งของชีวิตมนุษย์ คนเราแตกต่างกันในตั้งหลายมิติ ขอแค่เปิดใจยอมรับในความหลากหลายของกันและกันก็พอ
เพจน้องสาว
ภาพประกอบ ดัดแปลงจาก Gender Unicorn และ Gender Bread